Статистика ВК сообщества "Qazaqstan tarihy"

Әлихан Бөкейхан: Тіл үшін күрес неге жүріп жатыр? Қазақ тілі деген не? Қазақ тілінің ар жағындағы жатқан мәселе – жер. Біз мына жерді қазақ болып, қазақша сөйлеп қана қорғай аламыз.

Қара майор.

Қара майор лақап есімін, майор Керімбаев арнайы батальонның командирі болып жүрген кезде алған. Бұл батальон, көбінесе қазақтардан, қырғыздардан, тәжіктерден және өзбектерден тұратын. Майор басқарған 177 жасақ, барлау-іздеу, және ұрыстарға қатысуға арналған жасақ болған.

1982 жылдың мамыр айында 177 жасақ, Пәнжшир шатқалын басып алып, сан жағынан көп болған Ахмад Шаһ Масұт құрамаларының жол қозғалыстарын бір жылға жуық уақытқа бөгеп тастаған. Керімбаев партизандық соғыс тактикасын таңдады, өйткені тәжірибесі мол Керімбаев өзінің 500 жасағымен ашық шайқаста, Ахмад Шаһ Масұттың әскеріне төтеп бере алмайтынын бірден түсінді. Сол үшін, Қара майордың жасағы шабуылдық жорықтарға шығып, және кетіп бара жатқан керуендерге шабуыл жасап, жауды шатастыратын алдамшы манёврлар жасады. Көлеңкедей үнсіз қозғалу, дер кезінде тығылып, шыдамдылықпен күту, жауды жойып, елеусіз қалдыру - бұл партизандардың өнері, және аман қалу үшін керек болған.

Бұның барлығын байқаған Ахмад Шаһ Масұт, жасақты күшпен жеңу оңай емес екенін түсінді, сол үшін миллион доллар сыйақы беруге де дайын болды. Ахмад Шаһ Масұт жасақты бір айдың ішінде жойып жіберетінін хабарлаған, оның сөзді босқа айтпайтынын бәрі білген, алайда 177-ші жасақты жоя алмады.

177-ші жасақтың сәтті әрекеттерінің нәтижесі, Ахмад Шаһтың Пәнжшир аймағында бітімге келу туралы шешім қабылдауы болды. Бітімнің нәтижесінде, Ахмад Шаһ Масұт тобы, Кеңес әскерлеріне қарсы ұрыс қимылдарын тоқтатты. Бұған жауап ретінде Ахмад Шаһ Масұт, 177-ші жасақты өзіне бекітілген барлық бөлімшелерімен бірге Панжшир шатқалынан шығаруды талап етті.
1983 жылы 8 наурызда, Керімбаев шатқалдағы барлық бөлімдерін шығарды, ал 177-ші жасақ Парван провинциясының Гүлбахор елді мекеніне қайта орналастырылды.

Әрине Керімбаевқа (Қара майорға) көзқарастар әртүрлі, өйткені Ауғаныстандағы соғыс, қазақтың соғысы болмаған. Алайда бұл тарихта қалған оқиға, қазақтардың жауынгер екендігін тағыда көрсетті.

Қажымұқаннан жеңіліс тапқан атақты балуандар тізімі.

Қазақстанда жерленбей кеткен 9 ұлы тұлға.

1. Мысыр мен Сирия сұлтаны – Бейбарыс.
Оның туған жері (1223-1277) қазіргі Қазақстан территориясын қамтитын Дешті-Қыпшақ даласы.
Сұлтан Бейбарыс Мысыр (Египет) елін 17 жыл басқарды. Дамаск, Сирияда жерленген.

2. Мұхаммед Хайдар Дулати. (1499-1551).
Дулат руынан шыққан. Қазақ хандығы мен алғашқы билеушілерінің өмірін сипаттайтын шежірелердің авторы. Мұхаммед Хайдар Дулати жазған деректердің арқасында Қазақ хандығының құрылу тарихын 1465 жылдан бастап есептейміз. Үндістанда Кашмир қаласында жерленген.

3. Әйтеке би.
Зираты Өзбекстанда, Науаи облысында орналасқан. Руы, Кіші жүз, Әлімұлы, Төртқара. Қазақ хандығының «Жеті жарғы» заңдар жинағы авторларының бірі.

4. Төле би
Төле би Ташкенттің басқарушысы және биі болған. Төле би (1663-1756) қазіргі Жамбыл облысы аумағындағы Жайсан бойында дүниеге келген. Ол Абылай ханды өсіріп, тәрбие берген деген болжам бар. Зираты Өзбекстандағы Ташкент қаласында орналасқан.

5. Әлихан Бөкейхан.
Әлихан Бөкейхан – Алаш партиясының және Алаш автономиясының қалаушысы. Алаш ордалықтар, қазақ мемлекетінің Жапония және батыс сияқты дамуын калаған. Әлихан Бөкейханның басшылығымен Ахмет Байтұрсынов, Әлімхан Ермеков сияқты алаш ордалықтар Ленинмен келіссөздер жүргізіп, Қазақстанның бүгінгі шекарасын сызған. Ашаршылық кезінде халыққа тамақ әкеліп көмектескенде осы Әлихан Бөкейхан. Мәскеу қаласында жерленген.

6. Мұстафа Шоқай
Мұстафа Шоқай – Лениннің, Сталиннің, Гитлердің жауы. Совет үкіметіне қарсы шыққан қазақтың қоғам және саяси қайраткері, публицист, Біртұтас Түркістан азаттығы мен тәуелсіздігі үшін күрестің идеологы. Зираты Германия астанасы Берлинде орналасқан.

7. Оспан Батыр.
Оспан Батыр Шығыс Түркістан халқының тәуелсіздігі үшін қытайларға қарсы күрескен қазақ халқының көрнекті тұлғасы. Зираты Қытайдағы Іле Қазақ автономиялық облысында орналасқан

8. Әбу Насыр әл-Фараби (870-950).
Түркі тектес, Фараб (Отырар) қаласының тумасы. Орта ғасырларда Шығыста Аристотельден кейінгі «Екінші ұстаз» деген лақап атпен аталды. Зираты Сирия, Дамаск қаласында орналасқан.

9. Кенесары хан.
Кенесары Қасымұлы (1802-1847) –Мемлекет қайраткері, әскери қолбасшы, 1837 – 1847 жылдардағы Ресейдің отарлау саясатына қарсы шыққан ұлы тұлға. Қазақ хандығының соңғы ханы. Абылай ханның немересі. Қырғызстанның Майтөбе деген жерінде дүние салған.

Дінмұхамед Қонаев Бельгия телевидениесінде қазақша сөйлеп отыр (EXPO 1958 ж.)

Қазақстан қалаларының барлығы осылай қазақша аталғанын қалайсызба?

"Жеріңді қара қытай қаптағанда, сары орыс әкеңдей көрінеді" деген атадан қалған сөз емес. Бұлда кешегі шолақ белсенділердің орысты Құдайдай көрсету үшін ойлап тапқандары. Керісінше қазақ қиянатты орыстан көрді. Бұл сөзіме Сталиндік саяси репрессияның кезінде аштан қырылған бір жарым милион қазақтың қаны куә бола алады. Кешегі желтоқсан көтерілісінде өрімдей жастарды қырғанда солар. Ел тарихына үңілсеңіз Қазақты қынадай қырған тек орыстар екеніне көзіңіз анық жетеді. Қазаққа Орыстыңда, Араптыңда Қытайдыңда, басқаныңда жаны ашымайды. Қазақты қорғайтын тек қазақ қана!

Айдар Темірбекұлы

Қазақстан тарихындағы 7 мықты тұлға.
1) Керей мен Жәнібек - Қазақ хандығының қалаушылары. Екеуі де Алтын орданың 24-ші ханы, Ұрыс ханның немерелері.

2) Қасым хан – Қазақ хандығын үлкейткен тұлға. Егер Керей мен Жәнібек, Қазақ хандығын Жетісу жерінде қаласа, Қасым хан ол жерді едәуір ұлғайтып, қазақ хандығының шекарасын Ертістен Еділге дейін созды.

3) Абылай хан – Үш жүздің басын біріктіріп, жоңғарларға тойтарыс берген тұлға. Жетісу және Шығыстағы жерлерді жоңғарлардан босатып, Қазақ хандығына қайтарып алған.

4) Әлихан Бөкейхан – Алаш партиясының және Алаш автономиясының қалаушысы. Алаш ордалықтар, қазақ мемлекетінің Жапония және батыс сияқты дамуын калаған. Әлихан Бөкейханның басшылығымен Ахмет Байтұрсынов, Әлімхан Ермеков сияқты алаш ордалықтар Ленинмен келіссөздер жүргізіп, Қазақстанның бүгінгі шекарасын сызған.

5) Сәкен Сейфуллин – ақын, жазушы, саясаткер. Сәкеннің ең үлкен ерлігі, ол қазіргі премьер министрмен бірдей лауазымды басқара отырып, қазақтарды қырғыз деп атаған кезде, лауазымын қолдана отырып, қазақ деген атауымызды қайтарды. Бұдан бөлек Құжат айналымы, бәрі қазақ тілінде жүргізілу керек деген саясат жүргізгісі келді. Большевиктер кейбір тарихи мағлұматтарымызды жағып, өртегісі келгенде, өртеуге жол бермей, сақтап қалған.

6) Дінмұхамед Қонаев – Қонаев қарапайымдылығымен және халыққа жақындығымен белгілі. Қонаев кезінде Қазақстан экономикасы көтеріліп, қалалар салына бастады. Қонаев тұсында 1950 жылдары Өзбекстанға кетіп қалған жерлер, Қазақстан құрамына қайта қайтарылды.

7) Қаныш Сәтбаев – Қазақ Ғылым академиясының негізін қалаушы. Әйгілі геолог Жезқазғандағы мыстың ең бай кен орындарын ашты. Оның Қазақстандағы ауыр металлургиясының дамуына, Ертіс-Қарағанды каналының салынуына қосқан үлесі зор. Екінші дүниежүзілік соғыстың басында. КСРО-да марганецтің өткір жетіспеушілігі пайда болды, себебі, 1941 жылы тамызда неміс әскері негізгі марганец кен орны, Никопольді басып алды. Ал қараша айында болса, немістер Никопольден кейінгі Чиатура кен орнына дейінгі теміржол желісін кесті. Сондықтан, КСРО-да марганец өндірісі толығымен тоқтатылды, себебі, осы екі кен орындары марганец рудасының 91,6 пайызын өндірген. Танкілер соғыстың басты қаруларының бірі болатын, ал марганец, осы танкілердің оқ өткізбейтін сауытын жасау үшін қажет болған. Осы кезде Сәтбаев, Жездіде марганецтің бұрын табылған қорын игеру туралы ұсыныс жасады. Ұсынысты назарға алып, 1942 жылы 12 маусымда, Жезді кенішінде марганец өндіріле бастады. 1943 жылға қарай Жездіде, елдегі марганецтің 70,9 пайызы өндірілді.

Әрине бұл тізім толық емес. Бұл тізімде мықты тұлғалардың шағын бөлігі ғана жазылған.

Алаш партиясы халық кеңесінің мүшелері

Әлихан Бөкейханов – Семей облысы, Қазақ, Төре
Ахмет Байтұрсынов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Міржақып Дулатов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Мәдияр
Райымжан Мәрсеков – Семей облысы, Қазақ, Найман-Терістаңбалы
Мұстафа Шоқай – Сырдария облысы, Қазақ, Қыпшақ-Торы
Сейдәзім Қадырбаев – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Қоңырқожа Қожықов – Сырдария облысы, Қазақ, Қожа
Мұхамеджан Тынышпаев – Жетісу облысы, Қазақ, Найман-Садыр
Уәлитхан Танашев – Гурьев уезі, Қазақ, Қожа
Хәлел Досмұхамедов – Орал облысы, Қазақ, Байұлы-Беріш
Айдархан Тұрлыбаев – Ақмола облысы, Қазақ, Арғын-Қарауыл
Ахмет Бірімжанов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Садық Аманжолов – Жетісу облысы, Қазақ, Қаңлы
Жаханша Досмұхамедов – Орал облысы, Қазақ, Байұлы-Тана
Темірғали Нұркенұлы – Семей облысы, Қазақ, Арғын-Тобықты
Әлімхан Ермеков – Қарқаралы уезі, Қазақ, Арғын-Қаракесек
Ғабдол-Хәкім Құнанбаев – Семей облысы, Қазақ, Арғын-Тобықты
Ғазымбек Бірімжанов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Бақтыгерей Құлманов – Астрахан, Қазақ, Төре
Файзолла Сатыбалдыұлы – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Жақып Ақбайұлы – Қарқаралы уезі, Қазақ, Арғын-Қаракесек
Әзімхан Кенесарин – Сырдария облысы, Қазақ, Төре
Базарбай Мәметов – Жетісу облысы, Қазақ, Найман-Садыр
Отыншы Әлжанов – Семей облысы, Қазақ, Найман-Қаракерей
Иса Қашқынбаев – Орал облысы, Қазақ, Байұлы-Тана
Мырзағазы Есполов – Қостанай уезі, Қазақ, Арғын-Қуандық
Нүсіпбек Жақыпбаев – Жетісу облысы, Қазақ, Найман-Садыр
Ережеп Итбаев – Семей облысы, Қазақ, Қараби
Сұлтанмахмұд Торайғыров – Баянауыл, Қазақ, Арғын-Сүйіндік
Батырқайыр Ниязов — Бөкей Ордасы, Қазақ, Төре
Тұрағұл Абайұлы – Семей облысы, Қазақ, Арғын-Тобықты
Мұқыш Боштаев – Баянауыл, Қазақ, Арғын-Сүйіндік
Әбдірахман-бек Оразаев – Сырдария облысы, Қазақ, Қожа
Жалау Мыңбаев – Адай уезі, Қазақ, Байұлы-Адай
Нұржан Ысмайылұлы – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Мәдияр
Сейілбек Жанайдаров – Атбасар, Қазақ, Арғын-Қуандық
Хәлел Ғаббасов – Семей облысы, Қазақ, Арғын-Тобықты
Арон Қаратаев – Орал облысы, Қазақ, Төре
Сәлімгерей Нұралыханов – Бөкей Ордасы, Қазақ, Төре
Ишеналы Арабаев – Бішкек, Қырғыз
Өмір Алмасов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Шәкәрім Құдайбердиев – Семей облысы, Қазақ, Арғын-Тобықты
Аспандияр Кенжин – Гурьев уезі, Қазақ, Байұлы-Беріш
Шахзада Шонанова – Орал облысы, Қазақ, Төре
Біләл Сүлейұлы – Жетісу облысы, Қазақ, Найман-Матай
Қошмұханбет Кеменгеров – Баянауыл, Қазақ, Арғын-Сүйіндік
Қасым Тыныстанов – Бішкек, Қырғыз
Әбубәкір Аймаев – Омбы облысы, Қазақ, Керей-Ақсары
Камалидин Арынғазыұлы – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Убайдолла Қожаев – Сырдария облысы, Қазақ, Қожа
Қазбек Байғарин – Атбасар, Қазақ, Найман-Бағаналы
Бақытғали Бейсенов – Орал облысы, Қазақ, Жетіру-Жағалбайлы
Сабыр Айтқожаұлы – Көкшетау уезі, Қазақ, Арғын-Атығай
Сәлмұхамед Дандыбаев – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Саржетім
Аққағаз Досжанова – Ақтөбе уезі, Қазақ, Әлімұлы-Шекті
Хасан Хазірет – Сырдария облысы, Қазақ, Қожа
Асқар Дулатов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Мәдияр
Нұрғали Ипмағамбетов – Орал облысы, Қазақ, Байұлы-Алаша
Серәлі Лапин – Сырдария облысы, Қазақ, Байұлы-Жаппас
Сейітқали Мендешев – Орал облысы, Қазақ, Төлеңгіт
Абдолла Ұзақбаев – Торғай облысы, Қазақ, Құлан-Қыпшақ
Садық Өтегенов – Сырдария облысы, Қазақ, Қоңырат-Божбан
Ғабдолғазиз Хасанов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Саржетім
Әбуәли Әділов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Саржетім
Баймырза Қажыбеков – Сырдария облысы, Қазақ, Қоңырат-Жаманбай
Григорий Потанин – Омбы облысы, Орыс
Әбдулласул Қалмырзаев – Сырдария облысы, Қазақ, Қаңлы
Сатылған Сабатаев – Жетісу облысы, Қазақ, Албан-Әлжан
Молданияз Бекімов – Орал облысы, Қазақ, Байұлы-Алаша
Ахмет Өтетілеуов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Жүсіпбек Аймауытов – Баянауыл, Қазақ, Арғын-Сүйіндік
Ибрагим Жайнақов – Верный, Қазақ, Қаңлы
Әлнияз Тобаниязұлы – Адай уезі, Қазақ, Байұлы-Адай
Асылбек Сейітов – Омбы облысы, Қазақ, Құлан-Қыпшақ
Қалтай Сатыбалдиев – Сырдария облысы, Қазақ, Сіргелі
Ибрагим Сатбаев – Қостанай уезі, Қазақ, Арғын-Саржетім
Әлжан Байғорин – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Тимофей Седельников – Орынбор, Орыс
Есен Тұрмағамбетов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Тілеумұханбет Сейдәлин – Орал облысы, Қазақ, Төре
Дінмұхамед Әділов – Көкшетау уезі, Қазақ, Арғын-Қарауыл
Әбубәкір Алдияров – Қостанай уезі, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Қырымгерей Сейдәлин – Орал облысы, Қазақ, Төре
Тел Жаманмұрынов – Ырғыз уезі, Қазақ, Әлімұлы-Шекті
Байқадам Қаралдин – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Қаракесек
Абдолла Ағайдаров – Семей облысы, Қазақ, Арғын-Қанжығалы
Омар Тынымов – Қостанай уезі, Қазақ, Қыпшақ-Қарабалық
Мұстафа Оразбайұлы – Қарқаралы уезі, Қазақ, Арғын-Қаракесек
Оспан Шолақов – Торғай облысы, Қазақ, Арғын-Шақшақ
Әлмұханбет Сейдәлин – Орал облысы, Қазақ, Төре
Ахмет Оразбайұлы – Қарқаралы уезі, Қазақ, Арғын-Қаракесек
Мағжан Жұмабаев – Қызылжар уезі, Қазақ, Арғын-Атығай
Хасен Ақайұлы – Омбы облысы, Қазақ, Керей-Сыбан
Елдес Омаров – Қостанай уезі, Қазақ, Қыпшақ-Қарабалық
Ғабдол-Хамит Тоқтамысов – Ақмола облысы, Қазақ, Арғын-Атығай
Тұрысбек Маманов – Жетісу облысы, Қазақ, Найман-Матай
Қаражан Үкібаев – Семей облысы, Қазақ, Арғын-Тобықты
Әбдірахман Айсары – Қызылжар уезі, Қазақ, Арғын-Атығай
Биахмет Сәрсенов – Семей облысы, Қазақ, Найман-Қаракерей
Әбдікерім Сыдықов – Бішкек, Қырғыз
Ахмет-Сафа Жүсіпов – Қостанай уезі, Қазақ, Арғын-Қуандық
Телжан Шонанов — Ырғыз уезі, Қазақ, Әлімұлы-Шөмекей

Алматыда Қасым ханға арналған мұрал пайда болды.

Қасым хан – Қазақ хандығын үлкейткен тұлға. Егер Керей мен Жәнібек, Қазақ хандығын Жетісу жерінде қаласа, Қасым хан ол жерді едәуір ұлғайтып, қазақ хандығының шекарасын Ертістен Еділге дейін созды.