Статистика ВК сообщества "Қазақ әдебиеті"

Қатыгез боп барамын күннен-күнге
(не болды осы, шынымен бұл — менмін бе?),
Жаным шығып тұрмаймын бұрынғыдай
Жақынға да, досқа да жүрген бірге.

Ештеңені, ешкімді қаламаймын,
Өзім ғана — шаттығым, сана, қайғым.
Жанашырлық сезімім сарқылғандай
Жанымдағы тартылып барады айдын.

Тілейтіні жанымның — тыныштығым
Бұл тірліктін бір суық, бір ыстығын
Кешіл жүріп көн болып кеттім бе екен
Және өзіме секілді дұрыс мұным.

Күлкілідей күйгелек бұрынғы әнім —
Біреу үшін жүгіріп, жығылғаным.
Қайғылыға қосылып жыламаймын,
Заңдылық деп қараймын мұның бәрін.

Ұққандаймын енді-енді ғұмыр мәнін,
Дауыл емес, тым есті жырымдағы үн.
Бұдан кедей кезімде шашушы едім,
Байлық жиып, міне, енді сығымдадым.

Кәусарларым тартылса, сусар ма екем,
Табылар ма нәрі мол бір сән мекен?
Әлде көзден ұзаған кеңдігімнің
«Қос ат алып соңынан қусам ба екен?»

// Фариза Оңғарсынова

Арғымақ болар құлынды,
Желі басынан танисың.
Азамат болар ұлыңды,
Ел қасынан танисың.

Батыр болар балаңды,
Тұлғасынан танисың,
Жақсы болар балаңды,
Жолдасынан танисың.

Ырысты болар балаңды,
Мал баққаннан танисың.
Кедей болар балаңды,
Көп жатқаннан танисың.

Ұры болар балаңды,
Түн қатқаннан танисың.
Сараң болар балаңды,
Зар қаққаннан танисың.

Шешен болар балаңды,
Тіл қатқаннан танисың.
Епті болар балаңды,
Ым қаққаннан танисың.

Шаруа болар балаңды,
Шөп шапқаннан танисың,
Үйкүшік болар балаңды,
От жаққаннан танисың.

Ұста болар балаңды,
Балғасынан танисың.
Шебер болар балаңды,
Балтасынан танисың.

Қыздың қандай боларын,
Анасынан танисың.
Қасың менен досыңды,
Қарасынан танисың.

Ісмер болар қызыңды,
Бармағынан танисың.
Асыл менен жасықты,
Салмағынан танисың.

// Кенен Әзірбаев - Қалай танисың?

Бойжеткен қыз:
– Әке, әке, киім, – дейді,
Әке айтады:
– Қаражат қиын, – дейді.
Белі иіліп барады кәрі әкенің,
бірақ ағаш-аяғы иілмейді.

Ұлы да хат жазады астанадан,
астанадан қартқа әлгі қасқа, надан,–
жыласа ол да ақша деп көл – сиясы,
көл секілді әкенің пенсиясы
былай да ағып,
жатады былай да ағып,
қызыл, қоңыр ақша боп ылайланып.

Модыға еру – қызға да қиын еді,
қиын болса қайтеді – киінеді.
Ақша келсе – қуаныш сұрапыл, ә? –
ұл қуанып ішеді сыра-пыра.

Қартайды әке –
халі әлгі, күйін мейлің,
қартайғаны: «қаражат қиын» дейді.
Кемпір де ырза болсын деп салады ақша,
өзі ішпейді,
жемейді,
киінбейді,
белі иіліп барады, сағанақша,
тек аяғы – баяғы, иілмейді.

* * *

Қыз шықты бір сауықшыл жас балаға,
ұл үйленді – қалды о да астанада.
Түсіп кетсе кім-кім де, шүкір, оқыр,
оқығанға іс те көп бітіретін.
Әке – ауылда, күрсініп тереңірек,
ұлым, қызым қонаққа келеді деп,
пенсиясын жинақтап күтіп отыр.

// Жұмекен Нәжімеденов - Әке мен бала (1983)

Жетімдерді қарғама,
Жесірлерді алдама.
Түңілсең де тірліктен,
Тіл тигізбе Аллаға.

Жетім өсіп, ержетер,
Жесір бесік тербетер.
Анда-санда Алланы,
Аузыңа алсаң не кетер?

Пенде екенің кәдімгі,
Пешенеңнен мәлім-ді.
Артық болмас білгенің,
Аяз бидей әліңді.

Аурудайын асқынба,
Өзіңе-өзің қас қылма.
Ардан да асыл Жер жатыр,
Аяғыңның астында.

Алды-артыңа қарай біл, –
Манап қайсы, малай кім?
Бақыт, бақыт тар келген,
Тақымына талайдың.

Әлсіз деме момынды,
Мінсіз деме жолымды.
Жарлы екем деп жалпыға,
Жая берме қолыңды.

Отызыңда ойынды,
қой да, түзе бойыңды.
Мықтымын деп әркімге,
Сілтей берме сойылды.

Жақсы жатып, жай жүрген,
Ортақтасар қайғыңмен.
Талай-талай тарпаңға,
Таңба түскен тай күннен.

Тәубаңа кел, тәубаңа,
Таудай пәле даулама.
Тозақ отын тілеме,
Тұзақ құрған жауға да.

Болмашыға тарылма,
Жолдасыңа жағынба.
Жарлы болсын, жат болсын,
Жақсы жүрсін жаныңда.

Түссе көздің қиығы,
Кетер көңіл күйігі.
Шешіледі, шыдасаң,
Темірдің де түйіні.

Байлығыңды бұлдама,
Айдыныңды былғама.
Сауабың мен күнәңді,
Жазып берер Жылнама.

Өміріңді тұл қылма,
Тамырыңды жұлдырма.
Алтыны бар құмның да,
Құдайы бар құлдың да.

Ақ-қараны пайымда:
Алдыңда көп айырма.
Ақыреттік орныңды,
Аманыңда дайында.

Кәлимаға тіл сындыр,
Құдайға қол ұмсындыр.
Өлім деген – жұмбақ ән,
Өмір деген – тылсым жыр!

Көбік сөздің өтемін,
Көптен сұрап нетемін?
Ұмытпайын мен де енше,
«Аз сөз – алтын» екенін.

// Исраил Сапарбай
[club45517482|@adebi]

Имансыз болма

Біреулерге Құдай бәрін береді.
Байлық та бар, алтын, гауһар, інжу-маржан – бәрі бар. Төрт қыбыласы сай.
Бірақ Иман жоқ.
Ең сорлы адам сол.
Бір кем дүние.

// Шерхан Мұртаза

Мал да аяулы, жан да аяулы болса егер,
Малды аяма, жаның үшін малды сат!
Жан да аяулы, жар да аяулы болса егер,
Жанды аяма, жарың үшін жанды сат!

// Шәкәрім Құдайбердіұлы

Аллаға жағайын десең
Азанды бол, балам!
Халыққа жағайын десең,
Қазанды бол, балам!
Жаңбыр жаумаса жер жетім,
Басшы болмаса ел жетім,
Ұқпасқа айтқан сөз жетім...
Атың жақсы болса
Ер жігіттің пырағы,
Балаң жақсы болса,
Жан мен тәннің шырағы.
Әйелің жақсы болса,
Бірінші – «иманың»,
Екінші – жиғаның
Үшінші – ырысыңның тұрағы...

// Төле би Әлібекұлы

Біреу сені мақтаса, қуанасың,
Жамандаса, жабырқап суаласың.
Мақтаған кім, сөккен кім – онда ісің жоқ,
Бәрібір сен де елірме дуанасың.

Дос мақтаса, не пайда онан саған,
Дұшпан сөксе, не кемдік көрдің жаман?
Шын сөзбенен мақтаса иә боқтаса,
Мақтау – пайда, зиян ба жамандаған?

Бойда жоқпен мақтаса, яки сөксе,
Қуанбақ, не кейімек өзіңе еп пе?
Ғаділ жүрек, таза ақыл мақтайтұғын,
Солар сөкпес іс қылар жолды көксе.

Дос мақтайды сен жақсы көрмек үшін,
Дұшпан мақтар елірте бермек үшін.
Есептемей есірік елің мақтар,
Көп нені айтса, соны айтып ермек үшін.

Бұл үш мақтау берер ме саған пайда,
Мақтаулыны білерлік адам қайда?
Өзіңнен ілгерілер сүйсінерлік
Жол тап-тағы ақылды солай айда.

Кейде дос та жамандар жоқ нәрсе үшін,
Дұшпан сөгер сыртыңнан қайрап тісін.
Өнері жоқ, өсекшіл ел жамандар,
Өтірік пе, рас па, көрмей ішін.

Келер-кетер зиян жоқ мұнан тағы,
Мін болмайды наданның қорламағы.
Білімділер сөгерлік ісің болса,
Жоғалта бер, айласын ойла-дағы.

Түйіп айтқан талассыз мақтау, боқтау,
Жақсы іске – ындын, зиянға салар тоқтау.
Көп наданның сөзімен құйқылжысаң,
Сен де жында боласың есі жоқтау!

// Шәкәрім Құдайбердіұлы – Мақтау мен сөгіс

Қилы-қилы заман бар.
Заманды билер адамдар.
Бүгінгі мына заманда,
Жақсыдан туған жаман бар.
Жақсыларға бергісіз,
Адам айтса сенгісіз,
Асқан жаман адам бар.
Шетелге кетпес екен дейд
Мұнайы мен қазақтың
Алтын мен жез, күмісі,
Бидайы мен күріші,
Мысы менен мырышы,
Хромы мен құрышы,
Өзімізде қалса дұрысы,
Табиғи бүкіл қазбалар,
Дейді оған қандай амал бар.
Сондықтан да жемқорлар,
Осындай құшты адамдар,
Не айтқым келіп тұрғаны,
Халқым өзі бағамдар.
Бұл арманның иесі,
Еңбегі еш, тұзы сор,
Ауылда жатқан адамдар.
Біреуіңнің ағаң бар,
Біреуіңнің атаң бар,
Мен де соның бірімін.
Солар жайлы сөйлесем,
Дулат атамыз айтқандай,
Көзге қораш бойым бар,
Теңізден терең ойым бар,
Шынардан биік санам бар,
Атан өгіз де ағызар,
Ақылдан алпыс салам бар!

// Оразалы Досбосынов
[club45517482|@adebi]

Кедейлік, сен жексұрын, түсің суық,
Іздемес сені адам керек қылып.
Амал жоқ, ықтиярсыз құл қыласың,
Маған салса қасыма келме жуық.

Жанды жеп сен ғой мені арытатын,
Күнің жоқ ат пен асқа жарытатын.
Жыртықтан жылтылдаған жас денемді,
Күнге қақтап, аязға қарытатын.

Жарытпай киер киім, ішер асқа,
Сөктіріп малы барлау надан, насқа.
Жас көңілді қайғымен уландырып,
Сенсің ғой толтыратын көзді жасқа.

Қинайтын жан алғыштай жанды сенсің,
Түсі суық жыланмен бірдей теңсің.
Маған салса кедейлік аты өшкірді,
Дер едім, тұрмастай ғып жерге көмсін.

Бірақ, сен өлмейсің ғой, жаның берік,
Құтқарсаң бар әлемді шыны өліп.
Өлмесең де өлтірем өсе келе,
Жүрмеспін жолдас болып саған еріп.

Талайды осы күні-ақ жүрмін көріп,
Жалқауды қақпалайсың аттай мініп.
Талаптының маңына жоламайсың,
Талаптанып қууға өзімде ерік.

// Сұлтанмахмұт Торайғыров - Кедейлік