«Ескерт! Өйткені ескерту мүміндерге пайда береді». (Зарият, 55)
![✅](https://vk.com/images/emoji/2705.png)
Ибраһим пайғамбар – бұл Иудаизм, Христиан және Ислам діндеріндегі негізгі тұлға. Құран мен Библиядағы Ибраһим туралы әңгімелерде көптеген ұқсастықтар бар, бірақ тек Құранда соңғы уақытқа дейін адамзаттан жасырылған, уақыт өте келе жоғалған ежелгі Вавилон туралы білім бар.
Құран және Вавилон құпиялары. Ежелгі Вавилон.
Иудейлік, христиандық және исламдық дереккөздер Ибраһимнің ежелгі Вавилонда дүниеге келген дейді. Бүгінде ол жерде Ирак орналасқан. Бұл аймақта ер және әйел жынысты әртүрлі құдайларға табынған. Құдайлардың пантеонында аспан денелері де болды: жұлдыздар мен планеталар. Әр қаланың мәртебелі құдайы болды, оған бас көмекші және қорғаушы ретінде ғибадат етілді.
Айдың құдайы Нана, символы - ай, оған Ур және Харан қалаларында ғибадат етілген. Шамаш - күн құдайы, оның символы күн дискісі болған, оған Ларс пен Сипарда ғибадат етілген. Шолпан Иштар құдайында бейнеленген, оның символы - сегіз бұрышты жұлдыз, оған Урукта ғибадат етілген. Месопотамиялық мифологияға сәйкес бұл үш аспан денесі: Күн, Ай және Шолпан астрономиялық торапты құрайды.
Жақында археологтар осы үш Құдайдың арасындағы қатынасты түсіндіретін суретті тапты. Қабір үстіндегі Урнаму ескерткішінде ай мен күн қосылған. Мели-Шипак шекара тасында барлық астроторап жиналған. Навуходоносор шекара тасында тағы да бүкіл астроторап жиналған. Қабір үстіндегі Набонидо ескерткішінде де астроторап бар. Астротораптардың кеңінен географиялық таралуы оның бүкіл аймақта ерекше ғұрып болғанын көрсетеді.
Құранда Алла бізге Ибраһим халқы ғибадат еткен пұттар туралы ерекше нақтылап айтады:
Әл-Анғам сүресі, 76-78 аят: «Түн болғанда Ибраһим (көп жұлдыздың ішінен ерекше) бір жұлдызды көріп: «Міне, (айтқандарыңа қарағанда) шамасы менің Раббым осы», – деді. Алайда жұлдыз сөніп, көзден ғайып болғанда, ол: «Мен сөніп, ғайып болатындарды ұнатпаймын», – деп айтты. Басқа бір түні толған айды көргенде: «Міне, (айтқандарыңа қарағанда) менің Раббым осы болар», – деді. Ол да сөніп, көзден ғайып болғанда: «Егер мені Раббымның өзі тура жолға салмаса, шүбәсіз, адасқандардың бірі болар едім», – деп айтты. Басқа бір күні шығып келе жатқан Күнді көріп бірден: «(Айтқандарыңа қарағанда) менің Раббым осы шығар, бұл бәрінен де зор екен», – деді. Кейін ол да батып, көзден ғайып болғанда: «Уа, қауымым, мен сендердің Аллаға серік етіп қосқандарыңнан (яғни жұлдызға, айға, күнге, пұттарға және солар сияқты басқа да жаратылыс атаулыға табынудан) аулақпын», – деді». (6:76-78)
Қараңызшы, Құранда Алла біздің назарымызды күн, ай және үшінші пұтқа аударады. Алла оның қандай жұлдыз екендігін нақты айтпайды. «Оны түн қаптаған сәтте, бір жұлдыз көрді. Жұлдыз батқан кезде: «Бататындарды жақсы көрмеймін» деді. Жұлдыз деп аударылатын сөз - арабша «аспан денесі» дегенді білдіретін «кәукәб» сөзі, бұл сөз жұлдыз немесе планета дегенді білдіреді. Құранда Алла бізге: «Оны түн қаптаған сәтте, аспанда аз уақытқа аспан денесі пайда болды» дейді. Үшінші пұттың бұл сипаттамасы Иштар Құдайының сипаттамаларына сәйкес келеді, оны кешкі жұлдыз деп те атайды, өйткені ол Шолпанды, кешке аспанда қысқа уақытқа пайда болған ғаламшарды бейнелеген. Біз Құранда Алла Тағаланың Ибраһим халқының пұтқа табынушылығы туралы нақты айтқанын көреміз. Біз астротораптардың ғұрпындағы тарихи дәлелді көреміз.
Талдау
Бір таңқаларлығы, Месопотамиялық дін туралы бұл білім 1000 жылға жоғалған еді. Жақында ғана «Ур Зиккурат» ғибадатханасы ашылды. Ол ұзақ уақыт бойы құмдардың астына көмілген еді. Бұл ғибадатхана тек ХХ ғасырдың басында, оның ішінде археолог Сэр Леонард Вуллидің қазба жұмыстарының арқасында табылды. Ежелгі артефактілер жазылған шумер тілі белгісіз еді. Ол шамамен 0 ғасырдан 19 ғасырға дейін ұмытылған өлі тіл болған.
Осы фактілерді және Мұхаммед пайғамбар (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) 7 ғасырда өмір сүргенін ескерсек, мұндай білімге қалайша қол жеткізе алды? Ибраһим туралы бірден-бір қол жетімді дереккөзі иудейлік аңыз-әңгімелерге негізделген Библия болды. Егер біз Библияны зерттейтін болсақ, онда мұндай мәліметтер жоқ екенін көреміз. «Ежелден сендердің әкелерің өзеннің артында өмір сүрген, Фарра, Авраамның әкесі мен Нахордың әкесі, және басқа құдайларға ғибадат еткен» (Joshua 24:2). Қараңыз, ғибадат етілген құдайлар нақты айтылмаған. Жай ғана басқа құдайларға делінген. Құранға дейін болған иудей аңыздарына сәйкес, міне, осындай оқиғалардың бірі: «Оның жүрегіне дауыс жетті, жұлдыздардың барлық белгілері, Жаратушымыздың иелігіндегі Күн мен Айдың белгісі». Мұнда Күн мен Ай туралы айтылғанымен, назар салсаңыз, жұлдыздарды көпше түрде айтқан. Иудейлердің аңыздарынан адамдар аспан денелеріне табыну туралы жалпы түсінікке ие болғанын көреміз, бірақ Құрандағыдай астроторап туралы нақты ақпарат жоқ.
Ибраһим туралы басқа бір иудей аңызында табиғат күштеріне табыну жайында айтылады: «Меніңше, от - бұл ең асыл элемент, өйткені оған тәкаппардың өзі бағынады, бірақ мен оны Құдай деп айтпас едім, себебі су оны жеңеді, дегенмен мен оны да Құдай деп атамас едім, өйткені ол жерге тәуелді, оның астында жүгіреді». Құранда Ибраһим халқы отқа, суға және жерге табынғаны туралы еш жерде айтылмаған. Егер Құран осы дереккөздерден көшірілген болса, онда бұл туралы да айтылар еді, бірақ ол айтылмаған.
Бұл мысалдар иудейлердің аңыздары Құранның дереккөзі болуы мүмкін еместігін көрсетеді, баса айта кету керек, кейбір құдайлар аймақтан тыс таралған. Мысалы, Иштар құдайына Арабияда да ғибадат етілген, бірақ ол мүлдем басқа сипаттамаларға ие болып, еркек жынысты Афтар, антилопаның символы астындағы найзағай құдайы болған. Египетте ол аттар мен күймелердің символымен соғыс құдайы Астартаға айналған. Бұл инкарнациялар түпнұсқа Иштар, кешкі жұлдыздан түбегейлі ерекшеленеді. Біз Иштарда Хамелеонның қасиеттерін көреміз, оның жеке басы атрибуттарда, символизмде және тіпті жыныс жағынан аймақтан аймаққа дейін үнемі өзгеріп отырған. Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) үшін оның жеке басын Ибраһим контекстінде дәлме-дәл анықтау қиын болар еді.
Қорытындылай келе, Құран ертедегі халықтар туралы тарихқа толы. Алла бізге әрдайым Құранда әртүрлі кезеңдерде әртүрлі жерлерде не болғандығы туралы нақты білімі бар екенін көрсетеді. Бұл адамға емес тек Аллаға ғана тән. Құранда Құдіреті шексіз Алланың өзі бұл білімді жібергені айтылған:
Худ сүресі, 49-аят: «(Уа, Мұхаммед!) Міне, бұлар – ғайыптан хабарлар, Біз саған оны уахи арқылы жеткізудеміз. Өзің де, қауымың да бұдан бұрын олар жайлы еш нәрсе білмейтін едіңдер. Ендеше, (Алла жолында басыңа түскен ауыртпалықтарға мойымай) сабырлылық таныт. Шүбәсіз, жеңіс Алладан шын именетін тақуаларға тән». (11:49)